Muzeum Kultury Ludowej (Kolbuszowa, ul. Wolska 36)

Z dala od miejskiego zgiełku na 30 hektarach parku etnograficznego odtworzono wsie Lasowiaków i Rzeszowiaków z przełomu XIX i XX wieku. Zgromadzono ponad 80 obiektów architektury drewnianej, wśród nich chałupy, stajnie, obory, chlewy, kurniki, stodoły, spichlerze, maneż, bróg, młyn wodny, wiatraki, kuźnie, olejarnia i garncarnia. Wśród budynków użyteczności publicznej znalazły się szkoła, karczma i remiza strażacka, a także okazały kościół pw. św. Marka Ewangelisty. Do najstarszych obiektów należą m.in.: dwór z Brzezin z 1753 r., spichlerz dworski z Bidzin z 1784 r., chałupa z Markowej z 1804 r. oraz kościół z Mielca-Rzochowa postawiony w 1843 r.

Budynki przedstawione zostały w ich naturalnych relacjach i środowisku podobnym do tego, które im kiedyś towarzyszyło. Poszczególne obiekty zestawione są w zagrody według układu siedliska, gdzie powstały. Zagrody zaś odtwarzają układy przestrzenne tradycyjnej zabudowy wsi. Znajdują się w naturalnym pejzażu przydomowych ogródków, sadów i pasiek, pól uprawnych, łąk i pastwisk, stawów, otoczone nadrzeczną zielenią i lasem. W niektórych obejściach hodowane są zwierzęta. Dopełnieniem ekspozycji są pokazy prac gospodarskich i polowych oraz tradycyjnych rzemiosł. Większość wnętrz mieszkalnych i gospodarczych urządzono sprzętami właściwymi dla danego miejsca i czasu, które jednocześnie opowiadają o codziennych zajęciach domowych. Dla przykładu w chałupie Kielarów z Markowej zaaranżowano pieczenie chleba.

Wystawa „A chłopska dusza niech w muzeum odpocznie” pomaga w poznaniu lasowiackiej i rzeszowskiej wsi z przełomu XIX i XX w. Dowiemy się tutaj: jak uchronić dziecko od złego uroku, co wolno było pannom, a co kawalerom, jak płaciło się muzykantom na weselu, jak to ze lnem bywało lub jak należało się wystroić na niedzielę. Wystawa "Młynarstwo. Siła wiatru i wody" oferuje coś niezwykłego. Uruchomiono maszynownię młyna wodnego z Żołyni Dolnej, gdzie można zobaczyć pracę wszystkich urządzeń młyńskich, a dzięki aplikacji multimedialnej zainstalowanej na dużym dotykowym ekranie - także historię młynarstwa. Ekspozycja zabawek drewnianych (licząca 420 przedmiotów) prezentowana jest w chałupie z Wrzaw.

Skansen leży w pobliżu Wschodniego Szlaku Rowerowego "Green Velo", a park etnograficzny to atrakcja turystyczna z certyfikatem "Miejsce Przyjazne Rowerzystom".

Tyle Miejsc

Muzeum Budownictwa Ludowego (Sanok, ul. Rybickiego 3)

Największy pod względem liczby zgromadzonych obiektów skansen etnograficzny w Polsce prezentujące budownictwo grup etnograficznych Podkarpacia z okresu od XVII do XX wieku: w tym budownictwo pogórzańskie, doliniańskie, łemkowskie i bojkowskie. Do najliczniejszych obiektów należą budynki mieszkalne lub mieszkalno-gospodarcze m.in. kuźnie. Znajdują się tu również obiekty sakralne takie jak kościół rzymskokatolicki i cerkwie greckokatolickie. A ponad to: budynek szkoły, plebanii, dwór i remizy strażackie oraz obiekty przemysłowe służące eksploatacji ropy naftowej.

Zrekonstruowany Galicyjski Rynek jest ideowym obrazem centrum miasteczka z początku XX wieku i mimo, iż nie jest odtworzeniem konkretnego układu urbanistycznego niezwykle wiernie oddaje wygląd typowego drewnianego miasteczka południowo-wschodniej Polski. Dwór ze Święcan ulokowany jest niezwykle malowniczo na wzniesieniu, skąd rozpościera się szeroka panorama na miasto i wzgórze zamkowe. Dworowi przywrócono pierwotny wygląd poprzez odbudowanie ganku w elewacji ogrodowej, odtworzenie kominków we wnętrzach oraz rekonstrukcję polichromii ściennej w domowej kaplicy.

Wystawa stała Ikona Karpacka jest prezentacją najlepszych przykładów malarstwa ikonowego z muzealnej kolekcji sztuki cerkiewnej. Na ekspozycji udostępniono ponad 200 egzemplarzy, najstarsze z XV wieku. Zbiór pochodzi z cerkwi podległych najpierw prawosławnej, później greckokatolickiej eparchii przemyskiej i lwowskiej, a w ramach aktualnych granic państwowych – greckokatolickiej Diecezji Przemysko-Nowosądeckiej. W zakresie nomenklatury wobec ikon najstarszych datowanych na XV i XVI wiek, w literaturze przedmiotu i niniejszym tekście używa się określenia zachodnioruskie, mając na uwadze rusińskie dziedzictwo ziem przyłączonych około połowy XIV wieku do Polski, a względem ikon powstałych od XVII wieku – ukraińskie, ze względu na rodzący się wówczas etnos ukraiński.

Sektor naftowy upamiętnia podkarpackie tradycje najstarszego ośrodka górnictwa naftowego na świecie, gdzie kopalnie ropy naftowej powstawały już przed 1884 rokiem. Kolekcja prezentuje cykl wydobywczy ropy. Znajdują się w niej wieże wiertnicze, szyb typu kanadyjskiego, kieraty pompowe, żurawie, wozy żelazne do przewozu ropy oraz jedyny na świecie egzemplarz lokomobilowego kotła parowego z roku 1919, z podwoziem wyprodukowanym w Fabryce Wagonów i Maszyn w Sanoku.

Tyle Miejsc.

Muzeum Podkarpackie (Krosno, ul. Piłsudskiego 16)

Muzeum mieści się na terenie zabytkowego starego miasta, w dawnym Pałacu Biskupim, którego historia sięga XIV wieku. Wśród wystaw stałych na szczególną uwagę zasługuje Historia oświetlenia. Głównym trzonem ekspozycji jest unikatowa i największa kolekcja lamp naftowych w Europie, pochodząca z różnych wytwórni europejskich i światowych. Wystawa prezentuje najpopularniejsze źródła światła w porządku chronologicznym: od starożytnych lampek oliwnych przez nowożytne świeczniki po lampy elektryczne z pierwszej połowy XX wieku. Wyjątkowa aranżacja wnętrz wprowadza nas w klimat mieszczańskiego salonu przełomu wieków.

W Galerii twórców krośnieńskich XIX i XX wieku spotkamy się z bogatą przeszłością artystyczną miasta. Zaprezentowano na niej malarski i rzeźbiarski dorobek absolwentów polskich i zagranicznych szkół sztuk pięknych, związanych z regionem. Wśród nich znajdziemy prace uczniów Matejki - Stanisława Bergmana, Seweryna Bieszczada, Franciszka Daniszewskiego oraz twórców ostatniego półwiecza – Zdzisława Truskolaskiego, Bronisława Olszewskiego, Jana Ekierta oraz Władysława Kandefera. Na uwagę zasługuje obraz Seweryna Bieszczada „W karczmie” - wykonany w technice olejnej. Przedstawia niezwykłą scenę rozgrywającą się w karczmie, z nagromadzeniem licznych wątków ikonograficznych. Pełne wymowy płótno zostało namalowane przez artystę w 1885 r. w czasie kiedy mieszkał w Krakowie. Doskonała kolorystyka obrazu, wirtuozeria warsztatowa artysty, a także bardzo dobry stan zachowania tworzy wspaniały obraz, którym Muzeum może się poszczycić.

Tradycje podkarpackiego przemysłu szklarskiego zostały zaprezentowane na wystawie Szkło podkarpackich hut. Wyeksponowano tutaj pierwsze komplety szkła użytkowego produkowanego przez największe europejskie huty: Krośnieńskie Huty Szkła. Ekspozycja prezentuje szkło użytkowe i wyroby artystyczne. Uzupełnieniem wystawy jest zbiór fotografii prezentujących historię szklarstwa.

Tyle miejsc

Seweryn Bieszczad W karczmie (1885)

Sądecki Park Etnograficzny (Nowy Sącz, ul. B. Wieniawy-Długoszowskiego 83B)

Oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.
Park etnograficzny na 20 hektarach prezentuje architekturę drewnianą Sądecczyzny i tradycyjną kulturę ludową lokalnych grup etnograficznych: Lachów, Pogórzan i Górali Sądeckich oraz grup etnicznych: Łemków, Niemców i Cyganów. Znajduje się tutaj kilkadziesiąt budynków i obiektów. Zagrody chłopskie, XVII-wieczny dwór szlachecki z unikalną polichromią we wnętrzach, folwark dworski oraz osiemnastowieczne świątynie: kościół rzymskokatolicki, cerkiew greckokatolicka i kościół protestancki. Chałupy i częściowo budynki gospodarcze wyposażone są w dawne meble, sprzęty, naczynia, obrazy i wszelkie inne przedmioty prezentujące bogatą tradycję regionu. We wnętrzach znajdują się również eksponaty pokazujące duchowe i społeczne aspekty życia wsi: obrzędowość, magię, wierzenia, medycynę ludową.

W centralnym punkcie wiejskiej zabudowy usytuowany jest dwór szlachecki wraz z aleją dojazdową i parkiem dworskim oraz położonym w jego sąsiedztwie zespołem gospodarczym. Nad strumieniem, w północnej części Parku posadowiono zespół obiektów tradycyjnego przemysłu ludowego, napędzany siłą wody – tartak, młyn, folusz. Otoczenie każdej zagrody jest zgodne z miejscową tradycją. Są tu ogródki kwiatowe, zielarskie, warzywniki, uprawy polowe, sady, odpowiednio dobrana wysoka i niska zieleń przyzagrodowa, stoją studnie, poidła, ule.

Tyle Miejsc

Muzeum Armii Krajowej (Kraków, ul. Wita Stwosza 12)

Wystawa jest poświęcona Polskiemu Państwu Podziemnemu i jego sile zbrojnej – Armii Krajowej. Opowiada o życiu narodu, który pod okupacją niemiecką i sowiecką kontynuował byt państwowy w postaci Polskiego Państwa Podziemnego. Ukazuje fenomen Armii Krajowej jako części Polskich Sił Zbrojnych podległych Rządowi Polskiemu na Uchodźstwie i zarazem siły zbrojnej Polskiego Państwa Podziemnego. Przedstawia osobisty wymiar wojny poprzez losy poszczególnych osób ze szczególnym uwzględnieniem żołnierzy AK, ich postaw, motywacji i działań. Pokazuje historię II Rzeczpospolitej, przebieg kampanii wrześniowej i życie w obozach jenieckich. Na wystawie można zobaczyć m.in. rekonstrukcję rakietowego pocisku balistycznego V2 oraz czołgu Vickers (zrobioną m.in. z oryginalnych części z czołgu zniszczonego w 1939 roku). Ciekawa kolekcja broni palnej - wiele karabinków Mauser, Mosin, Mannlicher; a z broni krótkiej: Smith & Wesson, Browning, legendarny polski pistolet Vis, Beretta, Nagant czy Galand-Schmidt. W kolekcji broni białej szable polskie, pruskie, austriackie i francuskie. Dodatkowo kolekcje mundurów, odznaczeń i setki zdjęć.

Tyle Miejsc

Muzea już (lub prawie) otwarte.

Instytucje kultury powoli otwierają się dla zwiedzających. Większość obiektów dostępnych na wolnym powietrzu (między innymi skanseny, parki etnograficzne i kulturowe) można zwiedzać już prawie normalnie. Inaczej sytuacja przedstawia się w budynkach. Tam nadal występują większe obostrzenia. Będziemy informować o miejscach, które zostały otwarte dla zwiedzających lub planują otwarcie.