Zamek w Lidzbarku Warmińskim (pl. Zamkowy 1)

Zamek lidzbarski zbudowano w latach 1350-1401 obok niewielkiego grodu pruskiego o nazwie Lecbarg. Od przyłączenia Warmii do Polski w 1466 roku, aż do roku 1795 roku zamek był ważnym ośrodkiem kultury i myśli humanistycznej. Na wystawie „Sztuka gotycka Warmii i Prus Książęcych” zaprezentowano dzieła rzeźby, malarstwa, sztuki ołtarzowej pochodzące przede wszystkim z terenu Warmii, Sambii i Pomorza. Może więc być przewodnikiem po dziejach sztuki średniowiecznej regionu. Zamek ze swymi oryginalnymi wnętrzami i krużgankami, daje jej wprost wymarzoną oprawę. Ozdobą wystawy jest późnogotycka płyta nagrobna biskupa warmińskiego Pawła Legendorfa (zm. 1467). Patronat nad sztuką w tym czasie spełniali biskupi, co w oczywisty sposób implikowało religijny charakter miejscowego malarstwa. Na wystawie „Malarstwo religijne” można zobaczyć głównie obrazy z XVII i XVIII wieku. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje obraz jednego ze znanych artystów lidzbarskich – Georga Pipera (1654–1714). Zamek w Lidzbarku był siedzibą biskupów i ośrodkiem ich władzy, skupiała się w nim centralna administracja biskupstwa, stanowiono i egzekwowano prawa; tutaj kwitło życie dyplomatyczne, rezydował liczny dwór. Mieszkańcem zamku był też Mikołaj Kopernik, który napisał tu słynny „Mały Komentarzyk”. Wystawa, zlokalizowana w północnym skrzydle zamku (w dawnych apartamentach mieszkalnych), upamiętnia wielkiego astronoma, ale przede wszystkich tych biskupów – znakomitych mężów stanu, humanistów, ludzi czynu i ludzi pióra (Ignacy Krasicki, Jan Dantyszek), na trwałe zapisanych w dziejach Rzeczypospolitej. Ponadto w piwnicach zamkowych prezentowana jest multimedialna wystawa „Dzieje budowalne zamku lidzbarskiego”, a na poddaszach zamkowych wystawa IMAGO Malarstwo polskie XX i XXI wieku. Zamek, Pomnik Historii od 2018 roku - w całości udostępniony do zwiedzania - mieści kilkanaście wystaw stałych.

Tyle Miejsc

Dwór Artusa w Gdańsku (Długi Targ 43-44)

Dwór Artusa, który znajduje się naprzeciwko słynnej fontanny Neptuna, jest nazywany salonem dawnego Gdańska. Zgromadzone tu dzieła sztuki nawiązują do legend i mitów zarówno antycznych, jak i średniowiecznych. Tu znajduje się największy piec kaflowy Europy, mierzący 10,62 metrów, składający się z 525 bogato zdobionych reliefowych kafli. Patronem obiektu jest król Artur, legendarny wódz Celtów. Dawni gdańszczanie odwołali się do jego symbolu równości i partnerstwa, czyli Okrągłego Stołu, przy którym zasiadał ze swymi rycerzami. Pierwsza wzmianka o obiekcie pochodzi z 1350 r. Dwór Artusa był kilkakrotnie przebudowywany i pełnił różne funkcje. Był siedzibą bractw mieszczańskich, domem kupieckim, miejscem spotkań elit. Tu odbywały się uczty i zabawy, a od 1530 roku otwarte rozprawy sądowe. Od połowy XVIII wieku do 1932 r. był siedzibą giełdy zbożowej. Poważnie uszkodzony w czasie II wojny światowej budynek odbudowano. Wielką, gotycką halę wypełniono dziełami sztuki fundowanymi przez bractwa Dworu Artusa od XV do XIX w. Zgromadzone w Dworze Artusa dzieła nawiązują do europejskich legend i mitów, historii Rzymu i Biblii, które w swoim przesłaniu nawołują do tolerancji i zgody. Zwiedzający oglądają także kamienicę Nowy Dom Ławy z Sienią Gdańską. Do 1709 r. była ona siedzibą zamożnych rodzin. Na początku XVIII wieku władze miasta kupiły budynek na potrzeby zaplecza rozpraw sądowych przeprowadzanych w Dworze Artusa. Tak powstał Nowy Dom Ławy. W 1901 roku, w czasie gdy głównym zarządzającym Dworem była Gildia Kupiecka, z inicjatywy Rady Miasta i wpływowego członka Gildii Lessera Giełdzińskiego utworzono na parterze tego budynku Sień Gdańską. Miała przypominać o splendorze gdańskiego rzemiosła i pełnić funkcje recepcyjne.

Tyle Miejsc

Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego w Krośniewicach (Plac Wolności 1)

Muzeum mieści się w klasycystycznym zajeździe z pierwszej połowy XIX w. Znajdują się w nim głównie eksponaty zgromadzone przez miejscowego farmaceutę Jerzego Dunin-Borkowskiego (1908-1992).  W najbardziej reprezentacyjnej Sali Portretowej można obejrzeć pochodzące z XVIII i XIX wieku wizerunki przedstawicieli polskiego oświecenia. Na szczególną uwagę zasługują podobizny królów: Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Osobliwością są portrety autorstwa Marcello Bacciarellego i jego uczniów. W urokliwym saloniku, wystrój, tak jak przed laty, tworzy wiele prac wybitnych polskich portrecistów: Olgi Boznańskiej, Józefa Simmlera, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Artura Grottgera, Stanisława Podkowińskiego, Franciszka Kostrzewskiego, Kazimierza Sichulskiego, czy Piotra Stachiewicza. Wśród obrazów i grafik nie brakuje również scen rodzajowych i pejzaży, wykonanych przez Jana Skotnickiego i Mariana Wawrzenieckiego. Na uwagę zasługuje też ciekawa kolekcja miniatur portretowych z XVIII i XIX w. W Gabinecie Numizmatycznym znajdują się pochodzące z różnych epok monety - od starożytności po wiek XX. W sali poświęconej gen. Władysławowi Sikorskiemu swoisty klimat nadają rzeczy osobiste, które według tradycji należały do generała. Gabinet Kolekcjonera prezentuje pamiątki związane  z rodziną Dunin-Borkowskich: portrety, karykatury, zdjęcia,  dyplomy. Na wystawie "Kolekcjonerskie Pasje" uwagę przyciągają dawne militaria (szable, strzelby, zbroja rycerska), pamiątki związane z osobą marszałka Józefa Piłsudskiego, rysunki Nikifora Krynickiego. Znajdziemy również pamiątki po żołnierzach II Korpusu gen. Władysława Andersa - warto wiedzieć, że ten wybitny polski dowódca urodził się w Błoniu, na terenie dzisiejszych Krośniewic.

Tyle Miejsc

Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie (pl. Zamkowy 1)

Zbiory związane są z historią miasta i regionu. Na wystawach w zamku krzyżackich prokuratorów prezentowane są obiekty sztuki ocalone z opuszczonych po wojnie pałaców, dworów i kościołów oraz pochodzące z rozproszonych zbiorów dawnego muzeum regionalnego Heimatmuseum Rastenburg i Prussia Museum z Królewca. Zobaczymy tutaj kolekcję rzeźb późnogotyckich z końca XV i początku XVI wieku z wysokiej klasy figurą św. Jakuba Starszego, patrona pielgrzymów. Wśród rzeźb i epitafiów z XVI-XVIII wieku uwagę zwracają naturalnej wielkości rzeźby aniołów z Tołkin, kommemoratywny portret Abrahama zu Eulenburg z Galin i barokowe epitafium Adama Huldrica Schaffera, autora pierwszej kroniki Kętrzyna. W muzeum znajduje się najbardziej reprezentatywna w polskich zbiorach kolekcja pruskich chorągwi pogrzebowych i nagrobnych z chorągwią Fryderyka von der Groeben, uczestnika bitwy pod Wiedniem i jedyną zachowana w Europie chorągwią pogrzebową dziecka z wizerunkiem zmarłego w wieku trzech lat Botho zu Eulenburg. Ozdobą kolekcji zabytków pochodzących z wyposażenia pałaców pruskich rodów szlacheckich jest późnorenesansowa skrzynia posagowa Katarzyny zu Dohna z Drogosz oraz pochodzące z pałacu w Arklitach barokowe panoplium z frontonu pałacu z herbami rodzin von Egloffstein i von Borcke (początek XVIII w.) i lustro w oprawie z porcelany miśnieńskiej z kandelabrami z połowy XIX wieku. Częścią wystawy poświęconej historii zamku i miasta jest multimedialna makieta Kętrzyna z połowy XIX wieku. Kilkunastominutowa projekcja z wideomappingiem pozwoli nam w tym miejscu zapoznać się z historią dawnego Rastenburga – Kętrzyna.

Tyle Miejsc

Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach (nr27)

Zagroda Reimannów zachowana została w pierwotnej lokalizacji. Składa się z trzyrodzinnej chałupy i trzech budynków gospodarczych. Budynek mieszkalny zbudowano około 1850 roku. Wszystkie budynki posiadają konstrukcję szachulcową i dachy kryte trzciną. W budynkach gospodarczych eksponowane są miejscowe techniki i rzemiosła, a także charakterystyczne dla ludności słowińskiej zajęcia. W Magazynie Rybackim eksponowane są łodzie, sprzęt i narzędzia rybackie oraz sieci do połowu ryb. Obok wiaty stoi, zrobiony z przeciętej na pół łodzi, składzik na drobny sprzęt i kołowrót, zwany babą, do wyciągania niewodu spod lodu. Pobliska Zagroda Josta i Klicka jest typową dla gospodarki rybackiej. Tworzy ją dwurodzinny budynek mieszkalny i mały budynek gospodarczy. Pod koniec XIX wieku chałupę znacznie przebudowano: przy szczytach dostawiono sienie i kuchnie wraz z kominami. Duży strych służył do przechowywania zapasów siana i suszenia sieci rybackich. Elementem tej zagrody jest również piwnica naziemna i piec chlebowy. Chałupa Charlotty Klick jest to najstarszy istniejący przykład budownictwa słowińskiego - zbudowana została w końcu XVIII wieku. Zachowany jest tutaj stary system ogniowy typu komin-kuchnia, czyli tzw. czarna kuchnia umieszczona w kominie. W chałupie znajduje się wystawa „Wokół kuchennego pieca”, która dotyczy kuchni pomorskiej na przełomie XIX i XX wieku. Chałupa z Żoruchowa charakteryzuje się symetrycznym rozplanowaniem wnętrz, ściana dzieląca mieszkania przebiega przez środek budynku, a wejścia do nich usytuowane są obok siebie. Komin, zbudowany z suszonej cegły, pełniący funkcję kuchni, wspólny jest dla obu mieszkań. W okresie międzywojennym budynek należał do rodziny Klotzów. Zagroda Alberta Klücka została przeniesiona z Kluk Żeleskich. Obrazuje zmiany jakie zaszły w gospodarowaniu i urządzaniu wnętrz na terenach słowińskich w pierwszych dekadach XX wieku. Wówczas bowiem rozpoczęła się planowa melioracja łąk i pól otaczających jeziora Gardno i Łebsko, co przyczyniło się do rozwoju gospodarki rybacko-rolnej, a nawet rolno-rybackiej. Zagroda Keitschicków (XIXw.) składa się z dwurodzinnej chałupy, stodoły, budynku inwentarskiego i pieca chlebowego. Pokazano tu znamienny w dziejach Kluk moment "zderzenia kultur", jaki nastąpił po 1945 roku, kiedy do wsi zaczęli napływać osadnicy z różnych regionów Polski, głównie zaś z Wileńszczyzny.

Tyle Miejsc

Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie (nr15)

Obiekty muzeum są częścią wsi typu owalnicowego posiadającą unikalny zespół architektury wiejskiej. O jej charakterze decydują okazałe zagrody bogatych chłopów pomorskich ulokowane po obu stronach starej, brukowanej drogi. We wsi znajduje się 150 obiektów szkieletowych i murowanych. Najstarsze z nich pochodzą z XVIII wieku. Z tego powodu Swołowo nazywane jest „Stolicą Krainy w kratę”. Zagrody nr 8, 14 i 15, 39a stanowią obiekty muzealne. W stodole należącej do siedliska pod numerem 26 znajduje się wystawa „Swołowo. Historie (nie)oczywiste” prezentująca historię wsi. Czworoboczna Zagroda Albrechta (nr8) rozbrzmiewa głosami hodowanych tu zwierząt: gęsi pomorskich, kaczek, kur, owiec, koni. Wnętrze i wyposażenie domu mieszkalnego świadczą o majętności jej dawnych właścicieli. Multimedialne i interaktywne wystawy w zabytkowych budynkach, obrazują historię i kulturę wiejską Pomorza Środkowego oraz historię regionu i wsi. Zapoznamy się tu z czasami zasiedlania Ziem Wschodnich i Północnych po II wojnie światowej. Wystawy prezentują tradycje kuchni pomorskiej, browarnictwa, ziołolecznictwa, dawnych rzemiosł: ciesielstwa, tkactwa, stolarstwa. Obejrzeć można również wyposażenie domu chlebowego, dawną remizę i kuźnię, a każda zagroda muzealna ozdobiona jest autentycznymi ogródkami, drzewami owocowymi i małą architekturą.

Tyle Miejsc

Muzeum Wojska, Wojskowości i Ziemi Orzyskiej w Orzyszu (Giżycka 9)

Muzeum prezentuje ciekawą, często burzliwą historię Ziemi Orzyskiej i mazurskiego miasteczka, leżącego nieopodal wielkiego poligonu wojskowego. Około 2500 lat temu na wodach jeziora Orzysz istniała osada nawodna – jej rekonstrukcja w 35 krotnym pomniejszeniu przedstawia życie codzienne jej mieszkańców. Orzysz jako osada o pierwotnej nazwie Neudorf, został ulokowany w 1443 roku przez Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego - Konrada Erlichhausena. Informacje na temat życia miasta, jego zakładów, w tym browaru Jänz & Schmidt, a także eksponaty związane z dawnym Orzyszem znajdziemy w kolejnej sali. Obok fotografii, porcelany sygnowanej nazwą Arys, przedmiotów codziennego użytku możemy obejrzeć fragmenty dziennika szkolnego z przełomu wieków znalezionego w Klusach w budynku byłej szkoły. Dalsza część wystawy nawiązuje do historii garnizonu wojskowego, gdzie przedstawiono reprodukcje mundurów pruskich, kolekcję bagnetów, odznaczenia i inne eksponaty o charakterze militarnym. Najbardziej charakterystycznym elementem są tutaj zabytkowe krzyże z kwatery lazaretowej z cmentarza wojskowego. Z czasów PRL-u odtworzona została sala koszarowa z łóżkiem i podstawowym ekwipunkiem żołnierza. Znajdują się tu również modele pojazdów wojskowych, odznaczenia i broń. Na placu przed muzeum znajduje się ścieżka edukacyjna prezentująca historię garnizonu Orzysz, transzeje wojskowe, czołg oraz armatę.

Tyle Miejsc

Muzeum Przyrody w Olsztynie (Metalowa 8)

Obszar Warmii i Mazur zaliczany jest do najbogatszych pod względem faunistycznym terenów Polski. Obok zwierząt pospolitych występuje tu wiele rzadkich w Polsce, a także ginących i zagrożonych wyginięciem. Na wystawie „Zwierzęta Warmii i Mazur” zgromadzono ponad 250 gatunków zwierząt, od żubra - największego współcześnie żyjącego, lądowego ssaka Europy, po niewielkich rozmiarów owady. Na ekspozycji można obejrzeć, między innymi, maleńkie ryjówki, wspaniałe orły, ginące już kraski, żółwia błotnego, czy dwumetrowego suma, a także wiele innych ciekawych przedstawicieli fauny. Wystawę uzupełniają barwne fotogramy prezentujące różne typy siedlisk, w których występują prezentowane zwierzęta.

Tyle Miejsc

Muzeum Pogranicza w Działdowie - Ratusz miejski (Plac Mickiewicza 43)

Wystawa Interaktywne Muzeum Państwa Zakonu Krzyżackiego niemalże w całości poświęcona jest historii Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, powstałego w 1190 roku w Akce. Prezentowana jest na dwóch kondygnacjach. Pierwsza składa się z pięciu historycznie uporządkowanych sal. Zapoznamy się w nich z genezą powstania zakonu, jego pierwotnym przeznaczeniem w Jerozolimie, incydentem osiedleńczym na Węgrzech oraz o późniejszej misji chrystianizacyjnej ziem pruskich. W sali „Taktyka i uzbrojenie” dowiemy się o zakonnej strategii podboju ziem pruskich, sposobie prowadzenia wojen, uzbrojeniu i typach broni. Na ogromnym poziomym ekranie zapoznamy się z przebiegiem Bitwy Pod Grunwaldem. Inną z multimedialnych atrakcji są projekcje filmów w Sali Kinowej, gdzie możemy spocząć na dużych pufach i spędzić w niej ponad godzinę oglądając filmy dokumentalne: Krzyżacy w historii Działdowa, Inwestycje w zakonie, Podsumowanie historii zakonu. Następnie po dużej dawce informacji, możemy udać się na „Poddasze Dla Dzieci”, gdzie czekają na nas inne wyzwania, skierowane tym razem głównie do dzieci. Znajdują się tu stanowiska dla zajęć praktycznych z archeologii eksperymentalnej: poszukiwanie „skarbów” w basenie z piłkami, interaktywne zdjęcia z epoki średniowiecza czy komiksy na ekranach dotykowych.

Tyle Miejsc

Muzeum Regionalne w Człuchowie (Kościelna 8)

W dawnym zamku krzyżackim prezentowane są zabytki związane z przeszłością Człuchowa i regionu. Wystawę otwiera kopia dokumentu lokacyjnego Człuchowa z 19 czerwca 1348 roku. Znaczną część ekspozycji stanowi muzealna kolekcja broni białej i palnej oraz uzbrojenie ochronne z okresu XVI-XIX wieku. Znajdują się tutaj pistolety skałkowe, kapiszonowe, karabiny i sztucery, kolczuga z XVII wieku, napierśnik z tak zwaną próbą ognia, a także miecze katowskie z XVII i XVIII wieku. Okres pruski w dziejach miasta i regionu reprezentowany jest przez galową sylwetkę mundurową szeregowca piechoty pruskiej oraz mundur wyższego urzędnika pruskiego. Ekspozycję uzupełniają karty pocztowe oraz plany Człuchowa z 1793 i 1929 roku w postaci druków wielkoformatowych. Na wystawie „Badania archeologiczne na człuchowskim wzgórzu zamkowym” zaprezentowano zabytki odkryte głównie w obrębie Zamku Wysokiego: żelazne okucia, podkówki, ostrogi, noże, groty bełtów do kuszy, a także monety od średniowiecza po XVIII wiek. Liczną grupę stanowią również półsurowce i wyroby kościane oraz fragmenty fajek. Wystawa „Pradzieje Ziemi Człuchowskiej” przedstawia najstarsze dzieje regionu i pochodzą głównie z badań archeologicznych nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym w rejonie jezior Krępsko i Szczytno. Wystawa stała „Kultura materialna ziemi człuchowskiej” prezentuje obiekty związane z przygotowywaniem pokarmów, obróbką lnu i wełny, uprawą ziemi, hodowlą zwierząt oraz meble i sprzęty domowe. Uwagę zwracają foremki do zdobienia masła, masielnice, kufry, kołowrotki, skrzynia posagowa. Część wystawy stanowi prezentacja serwet i obrusów zdobionych haftami. Do najcenniejszych eksponatów na wystawie „Sztuka i rzemiosło artystyczne XV-XX wieku” należy: gotycka rzeźba Św. Małgorzaty (najprawdopodobniej z XV wieku) pochodząca z kościoła filialnego w Słupi, przypuszczalnie stanowiąca część ołtarza szafkowego Czterech Dziewic oraz zespół rzeźb barokowych z kościoła w Gwieździnie. Niezwykle interesującym obiektem jest również alzacka szafa, fornirowana i bogato intarsjowana z 1676 roku. Na wystawie jest również prezentowana kolekcja naczyń cynowych z XIX wieku.

Tyle Miejsc

Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie (Zamkowa 2)

Muzeum zajmuje najstarsze skrzydło zamku zwane Domem Zakonnym oraz dwie przylegające do niego baszty: Młyńską i Prochową. W dawnych średniowiecznych pomieszczeniach mieszkalnych knechtów i służby znajduje się wystawa etnograficzna „Kultura materialna Kaszubów Bytowskich”. Każda z sal poświęcona jest odmiennej grupie zabytków etnograficznych, w tym dotyczącej uprawie ziemi i hodowli zwierząt, rybołówstwu, pszczelarstwu, rzemiosłu. Do najbardziej archaicznych obiektów zaliczyć należy drewniane jarzma na krowy i jarzma podwójne na woły. W zbiorach dotyczących rybołówstwa znajduje się około 20 ości do kłucia ryb. Pszczelarska kolekcja obejmuje 30 uli słomianych (koszek) i 5 uli domkowych, a także zbiór narzędzi, służących do obsługi pszczelich rojów. Jednym ze starszych eksponatów związanych z obróbką włókna lnianego jest szczotka do czesania lnu datowana na II połowę XVII wieku. Z ostatniej z sześciu sal wchodzimy krętymi ceglanymi schodami na pierwsze piętro. Znajdują się tutaj wystawy o charakterze historycznym, nawiązujące do czasów krzyżackich oraz panowania Gryfitów. W średniowieczu było to główne piętro zamku, będące siedzibą zarządcy krzyżackiego – prokuratora i jego przybocznego oddziału rycerstwa. Znajdowało się tu pięć komnat. Pierwsza to dawny refektarz – jadalnia, następnie komnata urzędnika krzyżackiego, kaplica zakonna oraz dwie ostatnie sale pełniące za czasów krzyżackich funkcję dormitorium, czyli sypialni. Refektarz wyposażony był skromnie. Posiadał obszerny stół i ławy, szafę lub skrzynię na naczynia, pulpit do czytania Biblii i Reguły Zakonnej oraz lavabo, czyli niewielką umywalnię wnękową. Było to zapewne najprzytulniejsze wnętrze zamkowe. W czasie dnia oświetlane sporych rozmiarów oknami, po zmroku zaś ogniem z kominka oraz świecami i pochodniami. Prezentowane są w nim średniowieczne elementy uzbrojenia, kopie broni średniowiecznej, zbroja płytowa. Na szczególną uwagę zasługują zabytki związane z miastem: miecz bytowskiego kata z XVI/XVII wieku oraz replika gotyckiego tłoka pieczętnego z herbem Bytowa. Sale dawnego dormitorium zajmują wystawy poświęcone Gryfitom. W pierwszej z nich znajduje się kopia Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego, opracowanej w XVII wieku na zlecenie księcia Filipa II, zwanej mapą Lubinusa. Na poddaszu znajduje się wystawa „Współczesna sztuka ludowa Kaszub”, a w Baszcie Młyńskiej wystawa poświęcona historii Bytowa.

Tyle Miejsc